ΚΡΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

               ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟΥΣ

·         Στον αέρα απόρρητα έγγραφα αλλά και τα προσωπικά μυστικά κάθε πολίτη

Το διαδίκτυο αποτελεί τον ιδανικό ου-τόπο για την ελευθερία της έκφρασης αλλά ταυτόχρονα και για την παραβίαση της ιδιωτικότητας και της προσωπικής ασφάλειας. Οι παρακολουθήσεις από την NSA(Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας) εκατομμυρίων πολιτών αλλά και πολιτικών- συμμάχων των ΗΠΑ μέσω του διαδικτύου , των μηχανών αναζήτησης, των social media,  και των τηλεφωνικών συνδέσεων αποκαλύφθηκαν με τη διαρροή επίσημων απόρρητων εγγράφων. Ουσιαστικώς με κάθε νέα υπηρεσία που επιλέγουμε και συνδεόμαστε μπαίνουν στο σπίτι, στις σχέσεις, στις σκέψεις και τις κοινότητες μας, μυστικά και παρανόμως οργανισμοί, υπηρεσίες και κράτη. Δεν υπάρχει ιδιωτικότητα. Ο κατάσκοπος Σνόουντεν (Snowden) έδωσε στη δημοσιότητα τα έγγραφα όχι τόσο εξαιτίας της συλλογής πληροφοριών όσο για τη συστηματική παραβίαση των κανόνων –των νόμων και του συντάγματος-από τις υπηρεσίες ασφαλείας. Τα έγγραφα τα παρέδωσε στον δημοσιογράφο Γκρίνγουολντ και δημοσιεύθηκαν στον Guardian.

Ο Guardian-φρουρός, κέρβερος- ήταν ένα από τα τρία έντυπα  (ΝΥ Times, Der Spiegel) που επελέγη από τον Julian Assange,τον εκπρόσωπο του wikileaks, ως κυρίαρχο μέσο που μπορεί να θέσει την ημερήσια διάταξη στην παγκόσμια ειδησεογραφία, για να δημοσιεύσει  και τα ντοκουμέντα του wikileaks για τον πόλεμο στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και τις  στρατιωτικές θηριωδίες της αμερικανικής πολεμικής μηχανής.

Οι αποκαλύψεις από τα Μέσα και τους δημοσιογράφους παράνομων πρακτικών, βασανιστηρίων, διαφθοράς, αλλά και νόμιμων πράξεων που βλάπτουν, αποτελούν το άλας της δημοσιογραφίας. Πρόκειται για την αποκαλούμενη ερευνητική δημοσιογραφία. Πιο γνωστό παράδειγμα ερευνητικής δημοσιογραφίας είναι το σκάνδαλο Γουτεργκέιτ που οδήγησε στην παραίτηση του αμερικανού πρόεδρου Νίξον.

Ένας αναλυτής πληροφοριών  που είχε πρόσβαση σε  απόρρητα έγγραφα μέσω ειδικού στρατιωτικού κρυπτογραφικού συστήματος, ο Μπράντλει Μάννινγκ- καταδικάστηκε σε 35 χρόνια κάθειρξη τον περασμένο Αύγουστο- είχε επιλέξει να παραδώσει  χιλιάδες στον ιστότοπο wikileaks. Η μεγαλύτερη αποκάλυψη του wikileaks έγινε τρία χρόνια μετά την επίσημη έναρξη λειτουργίας του, τον Απρίλιο του 2010. Έδωσε στη δημοσιότητα βίντεο με στρατιώτες σε αμερικανικό ελικόπτερο να δολοφονεί αμάχους στη Βαγδάτη , ανάμεσά τους και δυο δημοσιογράφοι του ειδησεογραφικού Οργανισμού  Ρόιτερς. Τον Ιούλιο ο εκπρόσωπος του νέου μέσου, Τζούλιαν Ασάνζ παραδίδει προς δημοσιοποίηση 91.700 απόρρητα έγραφα για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν στα τρία παραδοσιακά μέσα.

Μεταξύ των δυο μέσων –του παλιού και του νέου –ακολούθησε πόλεμος , παρά την πρώτη επιτυχημένη συνεργασία. Το wikileaks στην επόμενη αποκάλυψη διπλωματικών τηλεγραφημάτων δεν προστάτευσε πρόσωπα όπως διπλωμάτες, πράκτορες και στρατιωτικούς αφαιρώντας τα ονόματα τους από τα έγγραφα, και έθεσε στη ζωή τους σε κίνδυνο. Αντιθέτως,τα παραδοσιακά μέσα το έκαναν.

Η μεγαλύτερη διαμάχη όμως είναι σε εξέλιξη μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν ότι το wikileaks είναι ερευνητική δημοσιογραφία και όσων διαφωνούν.  

Ο ιστότοπος δηλώνει πως είναι μη κερδοσκοπικό  μέσο ενημέρωσης με στόχο την πληροφόρηση, την ελευθερία του λόγου , την προστασία των πηγών και πως ασκεί ερευνητική δημοσιογραφία. Αν και συνεργάζεται με δημοσιογράφους και ελέγχει πριν από τη δημοσίευση τα έγγραφα, εντούτοις απουσιάζουν ορισμένες ιδιότητες που έχει η ερευνητική δημοσιογραφία.

Ο δημοσιογράφος αναλύει, συνθέτει , διασταυρώνει τις πληροφορίες –ακόμη και εάν προέρχονται από απόρρητα έγγραφα- πριν δημοσιοποιήσει το ρεπορτάζ. Δεν δημοσιοποιεί έγγραφα και μόνον για να μπορέσει όπως ισχυρίζεται ο Ασάνζ να βγάλει μόνος τους συμπεράσματα ο αναγνώστης . Ο δημοσιογράφος θα γράψει επωνύμως και όχι ανωνύμως το ερευνητικό ρεπορτάζ και ο αναγνώστης θα μπορεί να κρίνει την αξιοπιστία του. Όταν ο οργανισμός επικαλείται τη διαφάνεια θα πρέπει να την υπηρετεί σε όλες τις εκφάνσεις της λειτουργίας του. Ακόμη,είναι άγνωστες οι πηγές του – στο πλαίσιο  της προστασίας τους Αν και χρειάζεται μελέτη σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, σε αυτή τη φάση το wikileaks δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ένα μέσο που αμιγώς ασκεί ερευνητική δημοσιογραφία. Είναι μέσο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή από τους δημοσιογράφους. Σίγουρα  συμβάλλει  στην ανάπτυξη της  ερευνητικής δημοσιογραφίας. Πιο πολύ μοιάζει με ένα υβρίδιο που συνδυάζει  παλαιό και νέο μέσο με ψήγματα ερευνητικής δημοσιογραφίας που λόγω της δημοσίευσης εγγράφων ταυτόχρονα με το ρεπορτάζ μπορεί να τείνει στη δημοσιογραφία δεδομένων(data driven journalism)

Το κείμενο γράφτηκε στο πλαίσιο εργασίας για το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.